Spis treści
Zawarcie związku małżeńskiego niesie za sobą konsekwencje, w tym również w sferze finansowej. Jeśli małżonkowie nie podejmą jakichkolwiek kroków, powstanie między nimi z dniem zawarcia małżeństwa ustawowy ustrój wspólności majątkowej.
Dowiedz się, co w praktyce oznacza rozdzielność majątkowa.
Tytułem wstępu należy wskazać, że w polskim prawie występuje kilka rodzajów majątkowych ustrojów małżeńskich.
Ustawowa wspólność majątkowa
Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej powstaje z mocy ustawy z chwilą zawarcia małżeństwa, jeśli małżonkowie nie podpisali wcześniej intercyzy. W ten sposób tworzy się wspólny majątek, w którego skład wchodzi większość przedmiotów nabytych przez małżonków po ślubie. Wśród składników majątku wspólnego należy wymienić wynagrodzenie za pracę, dochody z majątku wspólnego czy środki zgromadzone na rachunku funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Niezależnie od majątku wspólnego małżonkowie zachowują swoje odrębne majątki osobiste. W ich zakres wchodzi przede wszystkim majątek zgromadzony przed ślubem, a także m.in. przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia (np. spadek po babci), zapisu (konkretny przedmiot ze spadku przekazany na rzecz małżonka, np. samochód), darowizny (telewizor sprezentowany przez ojca), ale również prawa autorskie i pokrewne.
Czym jest intercyza?
Intercyza jest umową, której przedmiotem jest małżeński ustrój majątkowy. Zawiera się ją u notariusza w formie aktu notarialnego. Partnerzy mają do dyspozycji kilka umownych ustrojów majątkowych. Koszt zawarcia umowy to maksymalnie kilkaset złotych.
Rozdzielność majątkowa
Najczęstszym typem umowy majątkowej małżeńskiej jest umowa rozdzielności majątkowej. Zwykła rozdzielność majątkowa sprawia, że nie dochodzi do powstania majątku wspólnego. Każdy z małżonków zachowuje swój majątek – zarówno nabyty przed, jak i po zawarciu małżeństwa – i nim zarządza. W przypadku rozwodu małżonkowie nie muszą więc dokonywać podziału majątku wspólnego, gdyż taki nie powstał.
Kiedy mogę podpisać umowę rozdzielności majątkowej?
Aby zawrzeć intercyzę nie trzeba czekać do zawarcia małżeństwa. Istnieje możliwość zawarcia u notariusza umowy przedmałżeńskiej, która obowiązuje od momentu wstąpienia w związek małżeński, chyba że zostanie w niej ustalony inny termin.
Umowę rozdzielności majątkowej można również podpisać po ślubie. Nie może ona jednak zostać zawarta z datą wsteczną, chyba że z wnioskiem o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną wystąpi do Sądu którykolwiek z małżonków. Do czasu zawarcia umowy dotyczącej małżeńskiego ustroju majątkowego pomiędzy małżonkami obowiązuje ustrój wspólności ustawowej.
Warto pamiętać, że w każdej chwili po zawarciu małżeństwa można powrócić do ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.
Intercyza – czy ma wpływ na dziedziczenie?
W praktyce intercyza ma największe znaczenie w sytuacji, gdy dojdzie do rozwodu. Od niej zależy, czy małżonkowie będą mieli czym się dzielić.
Intercyza nie wpływa jednak na dziedziczenie ustawowe. Małżonkowie dziedziczą po sobie na zasadach ogólnych niezależnie od tego, czy zawarli umowę małżeńską majątkową. Małżonka można wyłączyć od dziedziczenia, spisując testament. Nie zmienia to jednak jego uprawnienia do żądania do zachowku, chyba że zostanie on skutecznie wydziedziczony.
Kiedy warto podpisać intercyzę?
Intercyza ma swoje wady i zalety.
Z jednej strony podpisanie umowy wprowadzającej inny ustrój małżeński majątkowy niż wspólność ustawowa zabezpiecza interesy obu stron i zmniejsza liczbę formalności w przypadku rozwodu. Z drugiej – część osób uważa, że jest wyrazem nieufności w stosunku do partnera.
W przypadku intercyzy małżonkowie mogą mieć większe problemy z zaciągnięciem kredytu. Nie mogą również rozliczać się na podstawie wspólnej deklaracji podatkowej. Z tego powodu wyłączone może być prawo do ulg.
Wśród zalet intercyzy wymienia się z kolei ochronę przed długami małżonka. Każdy z małżonków odpowiada w czasie małżeństwa za swoje własne zobowiązania. Jeśli jeden z małżonków się zadłuży, jego wierzyciele będą mogli dochodzić swoich roszczeń tylko z jego majątku.
Intercyza jest szczególnie chętnie wybierana przez osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz wykonujące zawody obarczone dużą odpowiedzialnością finansową.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez Sąd
Instytucję sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej reguluje przepis art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z nim
„z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej”.
Uprawnienie to przysługuje również wierzycielom któregoś z małżonków, jeżeli są w stanie uprawdopodobnić, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Zgodnie z art. 7 Kodeksu postępowania cywilnego w związku z tym, że sprawa o ustanowienie rozdzielności ma charakter majątkowy, uprawnienie żądania wszczęcia postępowania przysługuje także prokuraturze. Co istotne, prokurator musi działać w interesie obojga małżonków, nie wolno mu wychodzić z żądaniem jedynie na rzecz (korzyść) jednego z nich.
Ustawodawca nie zdefiniował „ważnych powodów”, dla których można domagać się ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej.
W świetle orzecznictwa ważne powody należy rozumieć jako takie okoliczności, które sprawiają, że wspólność majątkowa nie służy dobru jednego z małżonków lub dobru całej rodziny. O ważnych powodach można mówić wtedy, gdy ustrój wspólności majątkowej przestał spełniać swoje funkcje oraz że zaistniały nie tylko okoliczności natury majątkowej, jak np. trwonienie przez jednego z małżonków zarobków stanowiących ich wspólny dorobek, powodowanie uszczerbku w majątku wspólnym itp. Ważnym powodem mogą być także okoliczności stwarzające sytuację, w której wykonywanie zarządu przez każdego z małżonków ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub znacznie utrudnione” (wyrok Sądu Najwyższego z 6 listopada 1972 roku, sygn. akt: III CRN 250/72).
Wśród przykładów ważnych powodów będących przesłanką ustanowienia rozdzielności majątkowej przez Sąd można wymienić:
trwonienie majątku wspólnego na skutek hulaszczego trybu życia (rażąca niegospodarność jednego z małżonków, jego uzależnienie od hazardu, alkoholu czy narkotyków);
- zatrzymywanie wspólnego majątku wyłącznie dla siebie i niedopuszczanie współmałżonka do korzystania z niego;
- lekkomyślne działania jednego z małżonków, których skutkiem jest pomniejszenie się wspólnego majątku np. przeznaczanie przez jednego z małżonków dużej części dochodu rodziny na swoje hobby, przy jednoczesnym niezaspokajaniu podstawowych potrzeb materialnych pozostałych członków rodziny;
Podkreśla się przy tym, że wskazywane „ważne powody” muszą być obiektywnie zawinioneprzez jednego z małżonków, np. wystąpić na skutek popadnięcia przez niego w alkoholizm.